Nghị quyết 42 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng đã chấm dứt hiệu lực vào ngày 31/12/2023. Điều này đưa ra một thách thức lớn trong quá trình giải quyết vấn đề nợ xấu.

Sau hơn 6 năm triển khai, hoạt động mua bán và xử lý nợ đã đem lại nhiều chuyển biến quan trọng, góp phần quan trọng vào việc cơ cấu lại hệ thống tổ chức tín dụng và xử lý nợ xấu, đồng thời góp phần vào quá trình cơ cấu lại nền kinh tế.

Trong năm vừa qua, ngành ngân hàng đã có những bước tiến tích cực trong việc xử lý nợ xấu. Hơn 16.000 tỷ đồng nợ xấu đã được giải quyết và thu hồi qua VAMC, tăng 38% so với năm 2022. Hơn 13.000 tỷ đồng nợ đã được mua lại thông qua việc phát hành trái phiếu đặc biệt và mua theo giá trị thị trường. Đáng chú ý, tỷ lệ mua nợ theo giá trị thị trường đã tăng lên đến 70%, thể hiện sự thay đổi tích cực trong quá trình xây dựng thị trường mua bán nợ.

Tuy nhiên, theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước, tỷ lệ nợ xấu nội bảng tính đến cuối năm 2023 đã tăng lên 4,95%, gấp đôi so với mức 2% vào cuối năm 2022. Những khó khăn của nền kinh tế đã dẫn đến những khoản nợ khó đòi.

Theo ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng và nguyên Chủ tịch Công ty Quản lý Tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC), nợ xấu quay trở lại với nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân khách quan là quá trình kéo dài của đại dịch COVID-19 kéo dài trong 2 năm và tác động tiêu cực của nó đến kinh tế. Mặc dù Ngân hàng Nhà nước đã triển khai chính sách cơ cấu nợ, giãn nợ, và không chuyển nợ xấu, nhưng vẫn còn những thách thức và rủi ro tiềm ẩn.

Vấn đề đặt ra là làm thế nào để xử lý nợ xấu trong bối cảnh doanh nghiệp đang gặp khó khăn. Do đó, các ngân hàng đang đối mặt với thách thức lớn: một bên cần tạo điều kiện hỗ trợ cho doanh nghiệp để họ có khả năng phục hồi, và một bên, nếu doanh nghiệp không thể phục hồi, thì phải xử lý khoản nợ đó bằng cách đề xuất phát mại tài sản đảm bảo, thậm chí thu giữ tài sản đảm bảo để bán hoặc yêu cầu doanh nghiệp tập trung các nguồn lực khác để trả nợ.

Tại sao cần Nghị quyết 42, cần có đặc quyền riêng cho ngành ngân hàng trong xử lý nợ xấu? Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng và nguyên Chủ tịch Công ty Quản lý Tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC), cho biết cần xem xét lại trách nhiệm của người vay đối với khoản nợ của mình. Hệ thống văn bản pháp lý, từ các bộ luật cũng cần được rà soát lại để đảm bảo tính đồng bộ. Khi Nghị quyết 42 được ban hành, vướng mắc trong việc thu hồi và xử lý nợ xấu là bàn giao tài sản. Nếu người vay tuân thủ theo hợp đồng với tổ chức tín dụng và không có khả năng trả nợ, người vay cần chịu trách nhiệm bàn giao tài sản để tổ chức tín dụng có thể xử lý. Tuy nhiên, thực tế không luôn diễn ra như vậy và gây nhiều tranh chấp, vì người vay không tự nguyện bàn giao tài sản, điều này làm tăng khó khăn cho ngân hàng trong quá trình thu hồi nợ, do đó Nghị quyết 42 được đề xuất để giải quyết vấn đề này.

Thực tế cho thấy cả ngân hàng và VAMC đều đối mặt với nhiều khó khăn trong việc xử lý nợ xấu, đặc biệt là khi tài sản đảm bảo của nhiều khoản nợ xấu chủ yếu là bất động sản. Khi thị trường bất động sản không sôi động, các tổ chức tín dụng khó tìm kiếm được người mua phù hợp.

Hiện nay, 70 - 80% tài sản đảm bảo của nhiều khoản nợ xấu liên quan đến bất động sản. Khi thị trường bất động sản trầm lắng, ngân hàng gặp khó khăn trong việc xử lý nợ xấu. Ông Nguyễn Hùng Sơn, Tổng Giám đốc Công ty quản lý nợ và khai thác tài sản, Ngân hàng Quốc dân NCB, cho biết những tài sản như bất động sản nghỉ dưỡng và bất động sản cao cấp gặp khó khăn trong việc thanh toán, đặc biệt là ở những địa phương có tiềm năng du lịch như Đà Nẵng, Khánh Hòa.

Về cơ sở hạ tầng pháp lý, TS. Đoàn Văn Thắng, Tổng Giám đốc Công ty quản lý tài sản của các Tổ chức tín dụng Việt Nam VAMC, cho biết cần hoàn thiện hành lang pháp lý để có thể hiệu quả xử lý nợ xấu, tránh tình trạng thiếu hụt pháp lý kéo dài, đặc biệt là khi Ngân hàng Nhà nước đã đặt mục tiêu giảm tỷ lệ nợ xấu nội bảng xuống dưới 3% trong năm nay. Việc thúc đẩy thu hồi nợ và xử lý nợ xấu sẽ đóng góp vào việc cải thiện chất lượng tài sản của ngân hàng, nâng cao hiệu quả hoạt động và tạo ra nguồn vốn lành mạnh để phát triển nền kinh tế.