Nhiều năm qua, quyết định quan trọng để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn đang chờ đợi sự đồng thuận từ Ngân hàng Nhà nước.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chính thức ký ban hành Công điện số 1360 ngày 13/12/2023, đề cập đến việc tăng cường các biện pháp thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán với mục tiêu làm cho nó trở nên an toàn, minh bạch, hiệu quả, và bền vững.
Trong Công điện, Thủ tướng yêu cầu Bộ Tài chính tăng cường tiến độ hoàn thiện các dự án về công nghệ thông tin và cơ sở pháp lý, nâng cao chất lượng của thị trường, kiểm soát và làm sạch dữ liệu, cũng như triển khai chương trình đào tạo kiến thức cho nhà đầu tư cá nhân.
Đặc biệt, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cùng với các cơ quan liên quan, được yêu cầu thực hiện mạnh mẽ các nhiệm vụ và giải pháp để nâng cao thứ hạng của thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên trình độ mới nổi, nhằm thu hút vốn đầu tư nước ngoài.
Một trong những vấn đề lớn nhất hiện nay là thách thức về bù trừ thanh toán cho nhà đầu tư nước ngoài, một yếu tố quan trọng đối với quá trình nâng hạng của thị trường chứng khoán Việt Nam. Để đảm bảo sự an tâm của nhà đầu tư nước ngoài khi tham gia giao dịch cổ phiếu ở Việt Nam, việc kêu gọi sự tham gia của các ngân hàng thương mại vào hệ thống bù trừ thanh toán theo mô hình CCP (Central Counterparty) là cực kỳ quan trọng. Tuy nhiên, quyết định này đã đối mặt với sự chậm trễ và cần sự đồng thuận từ phía Ngân hàng Nhà nước.
Một giải pháp kỹ thuật đang được Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang nỗ lực triển khai là để công ty chứng khoán ký quỹ cho nhà đầu tư ngoại.
Hiện nay, Việt Nam đang áp dụng cơ chế thanh toán theo hình thức Prefunding (Ký quỹ tiền trước vào ngày T+0 và chờ nhận cổ phiếu vào T+2), trong khi quốc tế thường áp dụng Delivery vs Payment (hàng đổi tiền, cổ phiếu về tài khoản lúc nào, lúc đó mới đưa tiền).
Theo đề xuất, trong ngày mua T+0, công ty chứng khoán sẽ ứng tiền trước để nhà đầu tư ngoại mua cổ phiếu, và khi cổ phiếu về tài khoản vào ngày T+2, công ty chứng khoán và nhà đầu tư ngoại sẽ thực hiện trao đổi tiền và cổ phiếu.
Cần có sự giám sát và xử lý từ ngân hàng trong trường hợp nhà đầu tư ngoại không thực hiện thanh toán khi cổ phiếu về. Đề xuất giữ một phần tiền mặt, chiếm khoảng 20% giá trị mua, tại ngân hàng giám sát để giảm rủi ro.
Một nút thắt lớn khác cần giải quyết để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam là giới hạn tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài.
Giải pháp được Thái Lan sử dụng hiệu quả là NVDR (chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết), cho phép nhà đầu tư ngoại mua cổ phần mà không có quyền biểu quyết. Điều này giúp doanh nghiệp trong nước giữ được quyền chi phối.
Tính đến nay, Việt Nam đã định danh NVDR trong Luật Doanh nghiệp từ đầu năm 2021, nhưng chưa triển khai.
Đồng thời, sửa đổi Nghị định 155, hướng dẫn Luật Chứng khoán để nâng cao chất lượng các hàng hóa trên thị trường là một bước quan trọng. Bà Tạ Thanh Bình, Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cho biết sẽ tăng cường giám sát và xử lý các vi phạm để cải thiện chất lượng thị trường.