Số lượng du khách giảm, các điểm lưu trú và nhà hàng trống trơn, tuy nhiên thống kê về du lịch vẫn đang tăng lên ở nhiều địa phương.

*Lượng khách không chỉ giảm mà còn là một khía cạnh đặc biệt khác

Năm 2023 đã chứng kiến sự phục hồi mạnh mẽ của ngành du lịch Việt Nam sau thời kỳ khó khăn do đại dịch COVID-19, góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và củng cố vị thế của ngành kinh tế mũi nhọn.

Tuy nhiên, mặc dù ngành công nghiệp không khói này đã đạt được những thành tựu đáng kể, nhưng vẫn có những điểm yếu trong quá trình xây dựng chính sách và chiến lược phát triển. Một trong những nguyên nhân chính là công tác điều tra và thống kê du lịch vẫn còn nhiều thiếu sót, dẫn đến thiếu nguồn dữ liệu cần thiết để đánh giá chính xác tình hình du lịch trên toàn quốc.

Sau kỳ nghỉ Tết nguyên đán 2023, tỉnh Quảng Ninh đã phải điều chỉnh lại số liệu lượng khách đến địa phương này. Sở Du lịch đã công bố con số 1,6 triệu lượt khách dịp Tết, đạt doanh thu hơn 3.500 tỷ, tăng hơn 15 lần so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, nhiều tàu du lịch, nhà hàng và cơ sở lưu trú vẫn trống trải, thiếu khách.

Tại Phú Quốc, mặc dù ghi nhận liên tục sự giảm lượng khách và tình trạng kinh doanh du lịch ế ẩm, thống kê cuối năm vẫn cho thấy Phú Quốc đã đón 5,4 triệu lượt khách, tăng 14,5% so với cùng kỳ năm 2022. Sự nghịch lý này đặt ra những câu hỏi về độ chính xác của công tác thống kê về số lượng khách đến từng địa phương.

Ông Nguyễn Công Hoan, Tổng Giám đốc Công ty Flamingo Redtour, chia sẻ: "Chúng ta vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức khi phải phân biệt giữa khách du lịch thuần túy và khách đi công tác, cũng như chưa có thông tin chi tiết về việc khách di chuyển từ địa phương này sang địa phương khác. Điều này tạo ra hạn chế trong việc đánh giá thực tế về hoạt động du lịch và hiệu suất của nó.

Theo các doanh nghiệp du lịch, trong các báo cáo thống kê của địa phương, chưa có sự phân biệt đặc thù giữa khách thăm quan trong ngày, khách lưu trú qua đêm, hay thời gian lưu trú. Tính toán chi phí lưu trú chiếm đến 70% chi tiêu của một khách quốc tế đến Việt Nam, đồng nghĩa với việc đây là yếu tố quyết định đến chiến lược phát triển của doanh nghiệp.

"Quan trọng nhất là phải có sự phân loại chi tiết về khách lưu lại ở điểm đến, khách thăm quan trong ngày để có cái nhìn rõ ràng về hiệu suất sử dụng hạ tầng như khách sạn, nhà hàng, và điểm thăm quan... Chúng ta cần có số liệu thống kê chi tiết hơn", ông Phùng Quang Thắng, Phó Chủ tịch Liên chi hội Lữ hành Việt Nam, nhấn mạnh.

Sau đại dịch COVID-19, hành vi du lịch đã thay đổi, với đa số khách thường chỉ đi trong một ngày và tiêu tiền một cách thận trọng. Nếu không có thống kê chính xác, tăng cao số lượng khách không đồng nghĩa với sự phát triển thực sự, vì doanh thu từ khách sạn và cơ sở lưu trú vẫn giảm sút.

TS Lê Tuấn Anh, Trưởng khoa Du lịch và Ngôn ngữ quốc tế, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, lưu ý: "Từ năm 2019 trở đi, có vẻ như chúng ta đã không đầu tư đúng mức về kinh phí, chuyên gia, và nhân lực để cải thiện công tác thống kê".

Hiện nay, chỉ có Đại học Văn hóa Hà Nội đưa môn Thống kê du lịch vào giảng dạy, trong khi thống kê du lịch là một trong những yếu tố quan trọng để xây dựng chính sách và chiến lược phát triển ngành.

*Tài khoản vệ tinh - Giải pháp cho thống kê du lịch

Nghị quyết 82 của Chính phủ gần đây đã đề xuất việc "Tăng cường công tác thống kê du lịch và triển khai áp dụng Tài khoản vệ tinh du lịch... theo khuyến nghị của Tổ chức Du lịch thế giới".

"Tài khoản vệ tinh du lịch" hiện được gần 100 quốc gia trên thế giới sử dụng. Đây có thể là chìa khóa để giải quyết những thiếu sót trong công tác thống kê và đã được Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam triển khai từ cuối năm trước.

"Tài khoản vệ tinh du lịch" tập hợp 10 chỉ số thống kê chủ yếu, tập trung vào việc thống kê chi tiết về hành vi tiêu dùng của khách du lịch quốc tế và trong nước. Đặc biệt, nó cung cấp các chỉ số đánh giá về tiêu dùng trong nước theo từng loại sản phẩm. Đây là công cụ hiệu quả để đánh giá đóng góp của các dịch vụ du lịch như khách sạn, vận tải và lữ hành.

Đồng thời với việc triển khai Tài khoản vệ tinh du lịch, cơ sở dữ liệu du lịch công dân sẽ được tích hợp vào Đề án 06 của Bộ Công an trong khuôn khổ Đề án phát triển du lịch liên quan chặt chẽ đến mục tiêu phát triển kinh tế.

Hành động này nhằm nâng cao chất lượng chỉ số thống kê trong lĩnh vực du lịch, góp phần quan trọng vào việc hình thành chính sách và thực hiện mục tiêu được Chính phủ đặt ra: Đến năm 2025, năng lực phát triển du lịch và lữ hành Việt Nam sẽ tăng ít nhất 2 bậc trong xếp hạng của Diễn đàn Kinh tế Thế giới. Đồng thời, đến năm 2030, du lịch dự kiến sẽ đóng góp trực tiếp vào GDP với mức 15-17%, là gấp đôi so với hiện tại.