Khi ông tổ nghề Nguyễn Đình Khánh (Khánh Ký) mang nghề nhiếp ảnh đến làng và chia sẻ kinh nghiệm cho các học trò trong làng Lai Xá, họ đã cùng nhau đóng góp vào sự phát triển của làng nghề nhiếp ảnh.
Ra đời vào năm 1892, làng nghề ảnh Lai Xá đã ghi dấu ấn sâu sắc trong quá trình phát triển của nghệ thuật nhiếp ảnh tại Hà Nội và cả Việt Nam từ nửa cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX. Từ Lai Xá, hình thức nhiếp ảnh cửa hiệu của Việt Nam đã ra đời và phát triển. Đến gần 2.000 thợ ảnh xuất thân từ làng Lai Xá đã lan tỏa khắp mọi nơi, mở hơn 200 cửa hiệu ảnh trên cả Bắc - Trung - Nam. Đôi khi, họ còn mở cửa hàng ở những quốc gia như Lào, Campuchia, Thái Lan, Trung Quốc, Pháp, để truyền bá nghệ thuật nhiếp ảnh Việt Nam. Một số cửa hàng khi khai trương thậm chí còn lấy chữ "Lai" để làm điểm nhấn, chứng minh nguồn gốc từ làng nghề nhiếp ảnh nổi tiếng này. Đến nay, một số hiệu ảnh được thành lập vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX vẫn được người Lai Xá tận tụy ghi nhớ.
Sổ ghi chép nhanh về Làng nghề Nhiếp ảnh Lai Xá và Bảo tàng ảnh Lai Xá
Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá là bảo tàng nhiếp ảnh đầu tiên tại Hà Nội, được thành lập nhân dịp kỷ niệm 125 năm làng nghề Nhiếp ảnh Lai Xá (1892-2017). Với diện tích 300m2, bảo tàng bao gồm 2 tầng, trưng bày tổng cộng 150 bức ảnh, 150 hiện vật và 25 bảng pano bài viết. Các nội dung và trưng bày trong bảo tàng được thực hiện dưới sự chịu trách nhiệm của PGS, TS Nguyễn Văn Huy, nguyên Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học, cùng bà Veronique Dollfus, một chuyên gia tư vấn thiết kế bảo tàng người Pháp.
Một góc trưng bày của bảo tàng tái hiện không gian của một tiệm chụp ảnh xưa
Tầng 1 của bảo tàng tái hiện không gian của một tiệm chụp ảnh xưa, với bố trí góc nội thất và phông vẽ phong cảnh để khách thăm có cơ hội chụp ảnh. Trong giai đoạn nửa đầu thế kỷ 20, người thợ ở Lai Xá sử dụng máy hộp gỗ có 3 chân và chụp bằng phim kính, sau đó chuyển sang sử dụng phim nhựa. Một chiếc máy ảnh hiệu UNION (Pháp), sử dụng phim kính kích thước 13x18cm, được mượn từ hợp tác xã nhiếp ảnh Nắng Xuân, được trưng bày tại bảo tàng.
Tầng 2 là không gian chính để trưng bày của bảo tàng, với nhiều bộ sưu tập ảnh mang đến cho du khách những cái nhìn sâu sắc về nhiếp ảnh của người Lai Xá trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ cứu nước, cũng như nguồn gốc của các hiệu ảnh và những hiện vật cổ để lại.
Bảo tàng trưng bày nhiều loại thuốc ảnh như thuốc hiện hình, thuốc làm màu, thuốc tẩy ảnh... Những hiện vật này được thu thập từ người dân Lai Xá, tạo nên một bức tranh phong phú về quy trình làm ảnh thủ công tiêu biểu trong thế kỷ 19 và 20.
Bảo tàng không chỉ trưng bày các hiện vật mà còn kể câu chuyện về nghề nhiếp ảnh ở Lai Xá qua các chủ đề như phác họa biểu tượng của phòng chụp ảnh xưa, ông tổ nghề nhiếp ảnh của làng, các hiệu ảnh xưa, ảnh chân dung, và nghệ thuật chiếu sáng...
Từ khi được thành lập đến nay, bảo tàng đã thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế đến tham quan. Đặc biệt, nhóm sinh viên từ các trường đại học và những nghệ sĩ nhiếp ảnh có tiếng cũng thường xuyên đến thăm. Mỗi khi ghé thăm, mọi người được mời viết lưu bút tại sổ ở tầng 1 để lưu lại những ấn tượng và cảm xúc của họ.